Havacılıkta, uçuş güvenliği ve görevin yerine getirilmesinde hayati rolü olan aviyonik sistemler havacılık teknolojisinin ilerlemesinde çarpan etkisi yaratmaktadır. ASELSAN, aviyonik alanındaki çalışmalarına 1988 yılında, F-16 uçakları için LN-39 Ataletsel Seyrüsefer Sistemi üretimiyle başlamıştır.
Aviyonik tarihçesine paralel olarak, 1988 yılında ASELSAN Silahlı Kuvvetlerimize aviyonik alanındaki hizmetine F-16 uçakları için LN-39 Ataletsel Seyrüsefer Sistemi üreterek başlamıştır.
2006-2014 yılları arasında ASELSAN Genel Müdürü olan Cengiz Ergeneman, şöyle anlatıyor: “F-16 uçaklarına ataletsel seyrüsefer cihazı var. Uçağın nerede olduğunu, nereye gitmekte olduğunu bildiren kritik cihaz. Bu cihaz olmaz ise uçak uçamıyor. Hava Kuvvetlerinin bu cihazdan dolayı başı oldukça dertteymiş. Biz bunu bilmiyorduk. Cihazlar arıza yapıyor, yurt dışına gidiyor, tekrara dönmesi bir yıl alıyor. Dolayısıyla 10 tane cihazınız onarımdaysa sizin 10 uçağınız da yerde. Bunun burada üretilmesini istediler. Bunun üzerine biz işe sarıldık. Böyle bir cihaz üretmek, bize, hakikaten kritik, uçağa takılabilen aviyonik cihaz üretme yeteneği kazandırdı.”
1996 yılında o zamanki adıyla Savunma Sanayii Müsteşarlığı liderliğinde yürütülen Cougar Helikopterleri Ortak Üretim Programı; LN-100G GPS gömülü Ataletsel Seyrüsefer Sistemi, MXF-484 V/UHF Hava Telsizi ve ASELFLIR-200 Aviyonik Termal Görüntüleme Sistemi üretimi ile helikopterlerimizdeki kritik elektronik sistemlerin yerlileşmesinde önemli kilometre taşı olmuştur.
1999 yılında yurt dışından tedarik edilen Sayısal Kokpit S-70 Black Hawk Helikopteri Programı ile birlikte ASELSAN, mevcut aviyonik cihazlarına ilave olarak Gösterge Birimi (MFD-268 ve CDU900) üretimine başlamıştır. Bu sistemlerin üretimi esnasında uçuş ve kokpit yönetimi ile ilgili sistem tasarım ve yazılım kabiliyetleri kazanılmıştır.
2001 yılında ülkemizde bir ilk olarak, ASELSAN tümüyle kendi imkân ve kabiliyetleri ile, Kara Kuvvetleri Komutanlığı envanterindeki S-70 Black Hawk, AH-1P Kobra ve AH-1W Süper Kobra helikopterinin aviyonik modernizasyonunu gerçekleştirmiş olup Silahlı Kuvvetlerimize söz konusu helikopterlerin seri aviyonik modernizasyon yapabilme kabiliyetini kazandırmıştır.
2002 yılında yürürlüğe giren MELTEM-II Programında ASELSAN, görev sistemlerini (Kontrol Gösterge Birimi, Çok Fonksiyonlu Gösterge, ASELFLIR-200 Elektro-Optik Görüntüleme Sistemi, Ataletsel Seyrüsefer Sistemi ve Kendini Koruma Sistemi) sağlamış, Görev Yönetim Yazılımını geliştirmiş ve görev sistemlerinin entegrasyonu sorumluluğunu üstlenmiştir. Söz konusu program ile Deniz Kuvvetleri Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı için üretilen CN-235 platformlarına Deniz Karakol (MPA) ve Deniz Gözetleme (MSA) kabiliyeti kazandırılmıştır.
ASELSAN’ın aviyonik entegrasyon ve modernizasyon kabiliyetlerinde ilerlemenin sonucu olarak 2004 yılında ATAK Helikopteri Programının altyapısının hazırlanması amacıyla milli bir Görev Bilgisayarı geliştirilmesi için kurulan ve ASELSAN, TUSAŞ ve TÜBİTAK’tan oluşan ASMATA konsorsiyumu lideri olarak SSM ile ARGE-2004 Projesi sözleşmesi imzalanmıştır. Tümüyle milli ve özgün olarak tasarlanan ilk Görev Bilgisayarı bir AH-1S Kobra helikopterine entegre edilmiş, gerçekleştirilen antitank füze atış testi de dahil olmak üzere proje ile ilgili faaliyetler 2007 yılında başarı ile tamamlanmıştır.
İlk modernizasyon projesinin başarısının ardından Milli Savunma Bakanlığı öncülüğünde Kara Kuvvetleri Komutanlığının AS-532 Cougar ve UH-1H helikopterinin aviyonik modernizasyonu sözleşmesi 2005 yılında imzalanmış, helikopterlerin sayısal kokpite dönüştürülmesi çalışmalarını içeren projenin, prototip fazı ve seri teslimat fazı tamamlanmıştır.
2004 yılında imzalanan IŞIK Projesi ve 2006 yılında imzalanan ŞİMŞEK Projesi, Hava Kuvvetleri Komutanlığı envanterinde bulunan RF-4E ve F-4E savaş uçaklarının tamamen Türk pilot, mühendis ve teknisyenleri tarafından milli imkânlarla gerçekleştirilmiş ilk keşif ve savaş uçağı modernizasyon projeleri olup 2010 yılında başarıyla tamamlanmıştır. Projeler kapsamında 2020’li yıllara kadar keşif ve muharip görevleri başarıyla yerine getirmek üzere gerekli yapısal yenileme, entegrasyon, yer ve uçuş testleri 1.inci Hava Bakım Fabrika Müdürlüğü, uçakların seyrüsefer, uçuş yönetim ve haberleşme cihazlarının modernizasyonu ve sayısal bir veriyolu kullanılarak Görev Bilgisayarı üzerinden entegrasyonu ASELSAN ve pasif elektronik harp sistemlerinin modernizasyonu ise ASELSAN’a bağlı kuruluş olan MİKES tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu projeler ile F-4E ve RF-4E uçaklarında uçuş ve görev planlaması otonom hale getirilmiş, uçakların her türlü hava koşulunda gece ve gündüz kendi konumunu yüksek bir hassasiyetle bulması sağlanmış, yeni nesil sayısal haberleşme sistemleri sayesinde etkin, kesintisiz ve güvenli muharebe yeteneği kazandırılmış ve pasif elektronik harp sistemleri ile donatılmıştır. Her iki proje de ülkemizde milli olanaklarla gerçekleştirilen ilk keşif ve savaş uçağı modernizasyonu olması nedeniyle uçak modernizasyonları konusunda dışa bağımlılığı sona erdirme noktasında büyük önem taşımakta olup, daha sonra benzer yaklaşımla gerçekleştirilmiş olan T38 Eğitim Uçağı Modernizasyonu ve ÖZGÜR Projeleri için öncü projeler olmuşlardır.
2007 yılında imzalanan ATAK Helikopteri Programı kapsamında ASELSAN, T-129 ATAK helikopterinin aviyonik ve silah sistemleri tasarımı, geliştirilmesi, entegrasyonu, cihaz üretimi ve tedariğinden sorumlu ana alt yüklenicisi olmuştur. Proje kapsamında taarruz helikopteri aviyonik mimarisinin kalbinde olan Görev Bilgisayarı, ASELSAN tarafından özgün olarak geliştirilmiştir. Helikopter üzerindeki tüm aviyonik sistemler yine ASELSAN tarafından tasarlanmış ve doğrulanmıştır.
ATAK helikopterinin ASELSAN ürünü tümleşik görev bilgisayarı, lazer ikaz alıcı, radar ikaz alıcı ve radar karıştırıcı elektronik harp sistemleri donatılmış Faz-2 konfigürasyonu ilk uçuşunu Kasım 2019’da gerçekleştirmiştir. Kalifikasyon testlerinin başarıyla tamamlanmasının ardından yerlilik oranı artırılan ATAK Faz-2 helikopterinin teslimatlarına 2021 yılında başlanmıştır.
2008 yılında imzalanan Jandarma Helikopterleri Modernizasyon (JHM) Projesi ile Jandarma Genel Komutanlığının S-70 Black Hawk, AB-205 ve Mi17 helikopterinin aviyonik modernizasyonunu kendi imkân ve kabiliyetleri ile gerçekleştirmiştir. Tüm helikopterlerin seri entegrasyonunun tamamlanmasının ardından proje 2019 yılında başarıyla tamamlanmıştır.
JHM Projesi ile helikopterler sayısal kokpit ile modernize edilerek pilotların iş yükü azaltılmıştır. Bunun yanı sıra helikopterlere yeni nesil seyrüsefer, haberleşme ve elektro-optik sistemlerin entegrasyonu gerçekleştirilmiş, bu sayede kullanıcıların gece ve gündüz şartlarında daha hassas seyrüsefer gerçekleştirebilmesi, güvenli şekilde haberleşebilmesi ve arama kurtarma faaliyetlerinde teknolojinin imkânlarından daha fazla yararlanabilmesi sağlanmıştır. Ayrıca proje kapsamında helikopterlere entegre edilen Sayısal Harita Sistemi ile her türlü hava şartında ve arazi koşullarında pilotlara daha güvenli uçuş yapma kabiliyeti kazandırılmıştır. Modernizasyonu gerçekleştirilen helikopterler, Jandarma Havacılık Komutanlığı tarafından iç güvenlik, trafik kontrol, arama-kurtarma gibi birçok faaliyette aktif olarak görev yapmaktadır.
2008 yılında Hava Kuvvetleri Komutanlığı envanterinde bulunan T-38 Tekamül Eğitim Uçağının aviyonik modernizasyonu kapsamında Görev Bilgisayarı ve Harekât Uçuş Yazılımı geliştirilerek modernize edilen aviyonik süitin entegrasyonu gerçekleştirilmiştir.
Savunma Sanayii Başkanlığı tarafından yürütülen ve 2012 yılında imzalanan ÖZGÜR Projesi kapsamında F-16 uçaklarının en kritik bileşeni olan görev bilgisayarı ve Harekât Uçuş Yazılımının millileştirilmesi, pilot iş yükünü azaltan kokpit mimarisi temelli aviyonik modernizasyonlarının gerçekleştirilmesi ve milli mühimmat entegrasyonlarının dışa bağımlı olmadan yapılabilmesi hedefi ile F-16 Blok-30 uçağı üzerindeki tüm aviyonik ve silah sistemlerini yöneten Milli Görev Bilgisayarının yazılımı ve donanımı ASELSAN tarafından özgün olarak geliştirilmiştir. Ayrıca aviyonik modernizasyon kapsamında, ASELSAN tarafından bu projeye özel olarak geliştirilen on özgün aviyonik sistemin ve halihazırda uçak üzerinde yer alan kırk adedi aşkın ekipmanın Milli Görev Bilgisayarına entegrasyonu ASELSAN tarafından gerçekleştirilmiştir.
Milli Görev Bilgisayarı mimarisi; genişleme potansiyeline sahip olarak esnek bir tasarım çözümü sunmakta olup, özgün olarak geliştirilen Harekât Uçuş Yazılımı sayesinde ileride ihtiyaç duyulabilecek sistemlerin ve kabiliyetlerin F16 uçaklarına entegrasyonu da mümkün kılınmıştır.
ÖZGÜR Projesinden elde edilen kazanımlar ile müteakip süreçte Blok-40/50 uçaklarına da benzer aviyonik entegrasyonların gerçekleştirilmesi, ilave olarak, ÖZGÜR konfigürasyonuna getirilen F-16 uçaklarına AESA RADAR, FEWS (Fighter Electronic Warfare System), GÖKDOĞAN Hava Hava Füzesi vb. entegrasyonlar planlanmaktadır.
2014 yılında imzalanan Genel Maksat Helikopter Programı, Savunma Sanayii İcra Komitesi Kararı ile Kara Kuvvetleri Komutanlığı, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı, Özel Kuvvetler Komutanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Orman Genel Müdürlüğü olmak üzere altı kullanıcının toplam yüz dokuz genel maksat helikopteri ihtiyacını karşılamak üzere başlatılmıştır. Proje kapsamında Sikorsky firmasının S-70i modeli helikopteri, lisans altında üretim modeli ile Türkiye’de üretilecek olup, üretim lisansı Türkiye’nin ileriki dönemlerdeki ihtiyacını da karşılayacak şekilde toplam üç yüz helikopterin üretimini kapsamaktadır.
S-70i Black Hawk helikopterinin mevcut uçuş ve görev yönetim sistemi yerine ASELSAN tarafından geliştirilen ASELSAN Görev Yönetim Sistemi - yanda- (IMAS-Integrated Modular Avionic System) entegre edildiğinde, nihai konfigürasyondaki helikopter T-70 Kara Şahin olarak anılacaktır.
Yazılımı ve donanımı uluslararası havacılık standartlarının en üst güvenlik seviyesine uyumlu olarak geliştirilen ASELSAN Görev Yönetim Sistemi (IMAS), sayısal kokpit göstergeleri üzerinden helikopter üzerindeki tüm sistemlerin yönetimini sağlamaktadır. Helikopterin seyrüsefer, haberleşme, dost-düşman tanıma, elektronik harp ve elektro-optik sistemleri yine ASELSAN tarafından geliştirilmiştir.
2014 yılında imzalanan HÜRKUŞ-B Yeni Nesil Temel Eğitim Uçağı Projesi kapsamında, başta görev bilgisayarı ve kokpit göstergeleri olmak üzere temel aviyonik sistemler ile birlikte Harekât Uçuş Yazılımı ve Sayısal Harita Sistemi ASELSAN tarafından geliştirilmiştir.
ASELSAN tarafından sivil sertifikasyon süreçlerine uygun olarak gerçekleştirilen sistem, yazılım ve donanım geliştirme ve doğrulama faaliyetlerinin her aşaması Savunma Sanayii Başkanlığı, Hava Kuvvetleri Komutanlığı ve TUSAŞ tarafından oluşan Sertifikasyon Otoritesi tarafından, Sivil Havacılık Standartlarına uygunluğu denetlenerek onaylanmıştır. Türk Savunma Sanayiinde DAL-B seviyesinde DO-254 SOI süreçlerinin tamamı ilk defa HÜRKUŞ-B Projesi kapsamında başarı ile kapatılmıştır.
2014 yılında imzalanan ANKA-S Projesi kapsamında Uçuş Kontrol Bilgisayarı, Görev Bilgisayarı, Ataletsel Seyrüsefer Sistemleri, IFF Dost-Düşman Tanıma Sistemi, V/UHF Telsiz ile birlikte CATS Elektro-Optik Keşif, Gözetleme ve Hedefleme Sistemi TUSAŞ’a teslim edilmiştir.
2015 yılında imzalanan ÖZGÜN Helikopter Programı kapsamında milli olarak tasarlanıp geliştirilmekte olan askeri ve sivil hafif sınıf prototip helikopterleri için temel kokpit ekipmanları başta olmak üzere, otomatik uçuş kontrol bilgisayarı, hava aracı durum izleme bilgisayarı, görev ve uçuş yönetim yazılımları sivil sertifikasyona uygun olarak ASELSAN tarafından geliştirilmiştir.
Savunma Sanayii Başkanlığı liderliğinde ve TUSAŞ ana yükleniciliğinde yürütülen, ASELSAN’ın yeni nesil akıllı kokpit göstergeleri ve özgün aviyonik sistemleri ile donatılan GÖKBEY Genel Maksat Helikopterinin ilk uçuşu 6 Eylül 2018 tarihinde başarıyla gerçekleştirilmiştir.
Kullanıcıların büyük beğenisini kazanan yeni nesil akıllı kokpit MATE (Modular Avionics Touchscreen Environment), ikişer adet 8 inch. x 20 inch. ve 8 inch. x 10 inch. boyutlarındaki dokunmatik göstergelerden oluşuyor, pilotların iş yükünü azaltıyor ve uçuş güvenliğini en üst seviyeye taşıyor. Avrupa Havacılık Emniyeti Ajansı (EASA) ve Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) sivil havacılık standartlarına uyumlu olarak geliştirilen MATE, pilotların dokunmatik kokpit göstergeleri üzerinden helikopter üzerindeki tüm sistemleri yönetmesini sağlamaktadır. Helikopterin seyrüsefer, haberleşme, dost-düşman tanıma, elektronik harp ve elektro-optik sistemleri yine ASELSAN tarafından geliştirilmiştir.
GÖKBEY Genel Maksat Helikopterinin uçuş ve görev yönetimi yazılımını da ASELSAN geliştirmiştir.Bu yazılım, helikopterin dünya üzerindeki tüm sivil hava sahalarında RNP 0.3 (Required Navigation Performance 0.3) seviyesine kadar Performansa Dayalı Seyrüsefer (Performance Based Navigation) yapabilmesine imkân sağlamaktadır. ASELSAN’ın özgün sayısal harita ve engel tespit sistemi yazılımları sayesinde, pilotların en zorlu koşullarda dahi güvenli şekilde uçuş yapabilmesi amaçlanmaktadır.
2017 yılında imzalanan TEMREN Projesi (Sea Hawk Helikopterlerine UMTAS G/M Sisteminin Entegrasyonu ve G/M Tedariki) kapsamında Deniz Kuvvetleri Komutanlığı envanterinde yer alan 24 S-70B Sea Hawk Helikopterine TEMREN (LUMTAS/ UMTAS) Güdümlü Mühimmatının entegrasyonu ASELSAN-ROKETSAN iş ortaklığı modeliyle yapılmaktadır.
Savunma Sanayii Başkanlığı ile 2018 yılında imzalanan Milli IFF Geliştirme ve Entegrasyon Projesi kapsamında Hava Kuvvetleri Komutanlığı platformlarına (F-16 Blok 30TM C versiyonu, F-16 Blok 40M C ve D versiyonları, F-16 Blok 50M C ve D versiyonları, F-16 Blok 50+ C ve D versiyonları, C-130, CN-235, KC-135, CIT-II, CIT-VII, G-IV, G-550 uçakları, AS-532 Cougar helikopterleri) ASELSAN tasarımı milli IFF sistemlerinin entegrasyonu yapılmaktadır.
Aviyonik ürünlerimizin platformlara entegrasyonu kapsamında görev bilgisayarı yazılımı başta olmak üzere yaklaşık 15,5 milyon satır aviyonik yazılım kaynak kodu ASELSAN mühendisleri tarafından DO-178’e uygun olarak geliştirilmiştir. Ülkemize havacılık alanında aviyonik yazılım geliştirme kabiliyeti kazandırılırken, aynı zamanda platformlar bu yazılımlar sayesinde millileştirilmiştir. Elde edilen bu yetkinlik ile başta milli mühimmatlar olmak üzere, yurt içinde geliştirilen ve üretilen tüm sistemlerin platformlara entegrasyonu, hiçbir yurt dışı platform üreticisine bağlı kalmaksızın milli olarak gerçekleştirilebilmektedir.
ASELSAN, özgün donanımlar tasarlayarak ve bu donanımlar üzerinde kendi yazılımlarını geliştirerek, donanımların ve yazılımların en ince detayına hakimiyet sağlamakta ve uçuş emniyeti açısından çok kritik olan donanım-yazılım entegrasyonunu en etkin şekilde gerçekleştirebilmektedir. Aynı zamanda, entegrasyon aşamasında karşılaşılması muhtemel problemlere hem donanım hem de yazılım ekipleriyle aynı anda müdahale ederek hızlı çözümler oluşturabilmektedir.
ASELSAN, uzun yıllara dayanan çeşitli projelerde, farklı otoriteler ile yürütülen aviyonik sertifikasyon faaliyetlerinde elde edilen tecrübeler sayesinde DO254 aviyonik donanım ve DO-178 aviyonik yazılım sertifikasyonu alanlarında olgun süreçler ile yetkin ve deneyimli insan kaynağına sahiptir. Uluslararası düzeyde sahip olunan sertifikasyon yetkinlikleriyle, geliştirilen ürünlerde en yüksek kritiklik ve tasarım güvencesi seviyelerinde uçuşa elverişlilik ve emniyet gereksinimlerine uyum gösterilebilmektedir. Bu kapsamda, CAST-32A çok çekirdekli işlemci sertifikasyonu, grafik işlemcisi sertifikasyonu, SCA (Structural Code Analysis) yazılım kapsama analizi, WCET (Worst Case Execution Time) analizi, obje kod analizi, SEE (Single Event Effect) analizi, FFPA (Functional Failure Path Analysis) analizi, COTS IC ve IP sertifikasyonu, ileri kompleks donanım doğrulama yöntemleri, tasarım ve doğrulama araçları kalifikasyonu, gürbüzlük testleri, HALT HASS testleri gibi birçok özel ihtisas gerektiren alanda üst düzeyde deneyim ve yetkinlik kazanılmıştır.
ASELSAN, tüm havacılık projelerinde ortak teknoloji ekipleri tarafından tasarımları gerçekleştirmekte, bu sayede tüm projeler yakın koordinasyon altında çalışan sistem, donanım, yazılım ve mekanik ekipleri tarafından geliştirilerek projeler arası bilgi birikimi ve paylaşımı ile yeniden kullanılabilirliği en üst düzeyde tutabilmektedir.
ASELSAN’ın ilk nesil aviyonik donanım mimarisinde VME tabanlı tek çekirdekli işlemci ve arayüz kartlarıyla bunlara eklenen PMC standardındaki kartlara dayalı bir yapı kullanılmıştır. Bu donanım üzerinde, gerçek zamanlı işletim sistemi ile uyumlu kart destek paketleri (BSP) ve sürücü yazılımları ile bunların üzerine kurgulanan ARINC-653 tabanlı aviyonik yazılım mimarisi geliştirilmiş ve ATAK, T-38, ANKA ve ASELPOD programlarında kullanılmıştır.
ASELSAN’ın sonraki nesil ortak donanım ve yazılım mimarisi VPX standardı tabanlı geliştirilmiş olup Com Express mini modül faktörlü tek kartta bilgisayar çözümleriyle ölçeklendirilebilmektedir. Çok çekirdekli işlemci donanımları üzerine kurgulanan ARINC-653 tabanlı ortak yazılım mimarisi ÖZGÜR, HÜRKUŞ, Genel Maksat Helikopteri, ANKA-S, GÖKBEY Helikopteri platformlarında kullanılarak maliyet etkin çözümler oluşturulmuştur. Bu sayede, DO-254 ve DO-178C sertifikasyon yükü ve maliyetlerini tekrarlanmasının önüne geçilerek hazır sertifiye edilebilir altyapı oluşturulmuştur.
ASELSAN, VPX Tabanlı AVPX-C4C Aviyonik İşlemci Kartı ile elektronik kart tasarım otomasyonu yazılımlarının dünya lideri Mentor Graphics (Siemens) firmasının PCB Technology Leadership Awards (TLA)-2015 yarışmasında en zorlu kategorisi olarak da ifade edilen Savunma, Havacılık ve Uzay kategorisinde dünya ikincisi olmuştur.
ASELSAN, 2012 yılında da İsrail’in IAI Elta firmasını geride bırakarak Savunma, Havacılık ve Uzay kategorisinde dünya birincisi olmuştu. Daha önceki senelerde bu kategorinin birincileri ve ikincileri arasında NASA, General Electric, Selex Galileo, L-3 Avionics Systems, General Dynamics, BAE, DRS ve Astrium gibi dünyanın en önde gelen savunma sanayii şirketleri bulunmaktadır. ASELSAN’ın aldığı bu ödüller, uluslararası arenada elektronik kart tasarımı alanında ASELSAN’ın yetkinliğini bir kez daha kanıtlamıştır.
Aviyonik tarihçesine paralel olarak, 1988 yılında ASELSAN Silahlı Kuvvetlerimize aviyonik alanındaki hizmetine F-16 uçakları için LN-39 Ataletsel Seyrüsefer Sistemi üreterek başlamıştır.
2006-2014 yılları arasında ASELSAN Genel Müdürü olan Cengiz Ergeneman, şöyle anlatıyor: “F-16 uçaklarına ataletsel seyrüsefer cihazı var. Uçağın nerede olduğunu, nereye gitmekte olduğunu bildiren kritik cihaz. Bu cihaz olmaz ise uçak uçamıyor. Hava Kuvvetlerinin bu cihazdan dolayı başı oldukça dertteymiş. Biz bunu bilmiyorduk. Cihazlar arıza yapıyor, yurt dışına gidiyor, tekrara dönmesi bir yıl alıyor. Dolayısıyla 10 tane cihazınız onarımdaysa sizin 10 uçağınız da yerde. Bunun burada üretilmesini istediler. Bunun üzerine biz işe sarıldık. Böyle bir cihaz üretmek, bize, hakikaten kritik, uçağa takılabilen aviyonik cihaz üretme yeteneği kazandırdı.”
1996 yılında o zamanki adıyla Savunma Sanayii Müsteşarlığı liderliğinde yürütülen Cougar Helikopterleri Ortak Üretim Programı; LN-100G GPS gömülü Ataletsel Seyrüsefer Sistemi, MXF-484 V/UHF Hava Telsizi ve ASELFLIR-200 Aviyonik Termal Görüntüleme Sistemi üretimi ile helikopterlerimizdeki kritik elektronik sistemlerin yerlileşmesinde önemli kilometre taşı olmuştur.
1999 yılında yurt dışından tedarik edilen Sayısal Kokpit S-70 Black Hawk Helikopteri Programı ile birlikte ASELSAN, mevcut aviyonik cihazlarına ilave olarak Gösterge Birimi (MFD-268 ve CDU900) üretimine başlamıştır. Bu sistemlerin üretimi esnasında uçuş ve kokpit yönetimi ile ilgili sistem tasarım ve yazılım kabiliyetleri kazanılmıştır.
2001 yılında ülkemizde bir ilk olarak, ASELSAN tümüyle kendi imkân ve kabiliyetleri ile, Kara Kuvvetleri Komutanlığı envanterindeki S-70 Black Hawk, AH-1P Kobra ve AH-1W Süper Kobra helikopterinin aviyonik modernizasyonunu gerçekleştirmiş olup Silahlı Kuvvetlerimize söz konusu helikopterlerin seri aviyonik modernizasyon yapabilme kabiliyetini kazandırmıştır.
2002 yılında yürürlüğe giren MELTEM-II Programında ASELSAN, görev sistemlerini (Kontrol Gösterge Birimi, Çok Fonksiyonlu Gösterge, ASELFLIR-200 Elektro-Optik Görüntüleme Sistemi, Ataletsel Seyrüsefer Sistemi ve Kendini Koruma Sistemi) sağlamış, Görev Yönetim Yazılımını geliştirmiş ve görev sistemlerinin entegrasyonu sorumluluğunu üstlenmiştir. Söz konusu program ile Deniz Kuvvetleri Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı için üretilen CN-235 platformlarına Deniz Karakol (MPA) ve Deniz Gözetleme (MSA) kabiliyeti kazandırılmıştır.
ASELSAN’ın aviyonik entegrasyon ve modernizasyon kabiliyetlerinde ilerlemenin sonucu olarak 2004 yılında ATAK Helikopteri Programının altyapısının hazırlanması amacıyla milli bir Görev Bilgisayarı geliştirilmesi için kurulan ve ASELSAN, TUSAŞ ve TÜBİTAK’tan oluşan ASMATA konsorsiyumu lideri olarak SSM ile ARGE-2004 Projesi sözleşmesi imzalanmıştır. Tümüyle milli ve özgün olarak tasarlanan ilk Görev Bilgisayarı bir AH-1S Kobra helikopterine entegre edilmiş, gerçekleştirilen antitank füze atış testi de dahil olmak üzere proje ile ilgili faaliyetler 2007 yılında başarı ile tamamlanmıştır.
İlk modernizasyon projesinin başarısının ardından Milli Savunma Bakanlığı öncülüğünde Kara Kuvvetleri Komutanlığının AS-532 Cougar ve UH-1H helikopterinin aviyonik modernizasyonu sözleşmesi 2005 yılında imzalanmış, helikopterlerin sayısal kokpite dönüştürülmesi çalışmalarını içeren projenin, prototip fazı ve seri teslimat fazı tamamlanmıştır.
2004 yılında imzalanan IŞIK Projesi ve 2006 yılında imzalanan ŞİMŞEK Projesi, Hava Kuvvetleri Komutanlığı envanterinde bulunan RF-4E ve F-4E savaş uçaklarının tamamen Türk pilot, mühendis ve teknisyenleri tarafından milli imkânlarla gerçekleştirilmiş ilk keşif ve savaş uçağı modernizasyon projeleri olup 2010 yılında başarıyla tamamlanmıştır. Projeler kapsamında 2020’li yıllara kadar keşif ve muharip görevleri başarıyla yerine getirmek üzere gerekli yapısal yenileme, entegrasyon, yer ve uçuş testleri 1.inci Hava Bakım Fabrika Müdürlüğü, uçakların seyrüsefer, uçuş yönetim ve haberleşme cihazlarının modernizasyonu ve sayısal bir veriyolu kullanılarak Görev Bilgisayarı üzerinden entegrasyonu ASELSAN ve pasif elektronik harp sistemlerinin modernizasyonu ise ASELSAN’a bağlı kuruluş olan MİKES tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu projeler ile F-4E ve RF-4E uçaklarında uçuş ve görev planlaması otonom hale getirilmiş, uçakların her türlü hava koşulunda gece ve gündüz kendi konumunu yüksek bir hassasiyetle bulması sağlanmış, yeni nesil sayısal haberleşme sistemleri sayesinde etkin, kesintisiz ve güvenli muharebe yeteneği kazandırılmış ve pasif elektronik harp sistemleri ile donatılmıştır. Her iki proje de ülkemizde milli olanaklarla gerçekleştirilen ilk keşif ve savaş uçağı modernizasyonu olması nedeniyle uçak modernizasyonları konusunda dışa bağımlılığı sona erdirme noktasında büyük önem taşımakta olup, daha sonra benzer yaklaşımla gerçekleştirilmiş olan T38 Eğitim Uçağı Modernizasyonu ve ÖZGÜR Projeleri için öncü projeler olmuşlardır.
2007 yılında imzalanan ATAK Helikopteri Programı kapsamında ASELSAN, T-129 ATAK helikopterinin aviyonik ve silah sistemleri tasarımı, geliştirilmesi, entegrasyonu, cihaz üretimi ve tedariğinden sorumlu ana alt yüklenicisi olmuştur. Proje kapsamında taarruz helikopteri aviyonik mimarisinin kalbinde olan Görev Bilgisayarı, ASELSAN tarafından özgün olarak geliştirilmiştir. Helikopter üzerindeki tüm aviyonik sistemler yine ASELSAN tarafından tasarlanmış ve doğrulanmıştır.
ATAK helikopterinin ASELSAN ürünü tümleşik görev bilgisayarı, lazer ikaz alıcı, radar ikaz alıcı ve radar karıştırıcı elektronik harp sistemleri donatılmış Faz-2 konfigürasyonu ilk uçuşunu Kasım 2019’da gerçekleştirmiştir. Kalifikasyon testlerinin başarıyla tamamlanmasının ardından yerlilik oranı artırılan ATAK Faz-2 helikopterinin teslimatlarına 2021 yılında başlanmıştır.
2008 yılında imzalanan Jandarma Helikopterleri Modernizasyon (JHM) Projesi ile Jandarma Genel Komutanlığının S-70 Black Hawk, AB-205 ve Mi17 helikopterinin aviyonik modernizasyonunu kendi imkân ve kabiliyetleri ile gerçekleştirmiştir. Tüm helikopterlerin seri entegrasyonunun tamamlanmasının ardından proje 2019 yılında başarıyla tamamlanmıştır.
JHM Projesi ile helikopterler sayısal kokpit ile modernize edilerek pilotların iş yükü azaltılmıştır. Bunun yanı sıra helikopterlere yeni nesil seyrüsefer, haberleşme ve elektro-optik sistemlerin entegrasyonu gerçekleştirilmiş, bu sayede kullanıcıların gece ve gündüz şartlarında daha hassas seyrüsefer gerçekleştirebilmesi, güvenli şekilde haberleşebilmesi ve arama kurtarma faaliyetlerinde teknolojinin imkânlarından daha fazla yararlanabilmesi sağlanmıştır. Ayrıca proje kapsamında helikopterlere entegre edilen Sayısal Harita Sistemi ile her türlü hava şartında ve arazi koşullarında pilotlara daha güvenli uçuş yapma kabiliyeti kazandırılmıştır. Modernizasyonu gerçekleştirilen helikopterler, Jandarma Havacılık Komutanlığı tarafından iç güvenlik, trafik kontrol, arama-kurtarma gibi birçok faaliyette aktif olarak görev yapmaktadır.
2008 yılında Hava Kuvvetleri Komutanlığı envanterinde bulunan T-38 Tekamül Eğitim Uçağının aviyonik modernizasyonu kapsamında Görev Bilgisayarı ve Harekât Uçuş Yazılımı geliştirilerek modernize edilen aviyonik süitin entegrasyonu gerçekleştirilmiştir.
Savunma Sanayii Başkanlığı tarafından yürütülen ve 2012 yılında imzalanan ÖZGÜR Projesi kapsamında F-16 uçaklarının en kritik bileşeni olan görev bilgisayarı ve Harekât Uçuş Yazılımının millileştirilmesi, pilot iş yükünü azaltan kokpit mimarisi temelli aviyonik modernizasyonlarının gerçekleştirilmesi ve milli mühimmat entegrasyonlarının dışa bağımlı olmadan yapılabilmesi hedefi ile F-16 Blok-30 uçağı üzerindeki tüm aviyonik ve silah sistemlerini yöneten Milli Görev Bilgisayarının yazılımı ve donanımı ASELSAN tarafından özgün olarak geliştirilmiştir. Ayrıca aviyonik modernizasyon kapsamında, ASELSAN tarafından bu projeye özel olarak geliştirilen on özgün aviyonik sistemin ve halihazırda uçak üzerinde yer alan kırk adedi aşkın ekipmanın Milli Görev Bilgisayarına entegrasyonu ASELSAN tarafından gerçekleştirilmiştir.
Milli Görev Bilgisayarı mimarisi; genişleme potansiyeline sahip olarak esnek bir tasarım çözümü sunmakta olup, özgün olarak geliştirilen Harekât Uçuş Yazılımı sayesinde ileride ihtiyaç duyulabilecek sistemlerin ve kabiliyetlerin F16 uçaklarına entegrasyonu da mümkün kılınmıştır.
ÖZGÜR Projesinden elde edilen kazanımlar ile müteakip süreçte Blok-40/50 uçaklarına da benzer aviyonik entegrasyonların gerçekleştirilmesi, ilave olarak, ÖZGÜR konfigürasyonuna getirilen F-16 uçaklarına AESA RADAR, FEWS (Fighter Electronic Warfare System), GÖKDOĞAN Hava Hava Füzesi vb. entegrasyonlar planlanmaktadır.
2014 yılında imzalanan Genel Maksat Helikopter Programı, Savunma Sanayii İcra Komitesi Kararı ile Kara Kuvvetleri Komutanlığı, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı, Özel Kuvvetler Komutanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Orman Genel Müdürlüğü olmak üzere altı kullanıcının toplam yüz dokuz genel maksat helikopteri ihtiyacını karşılamak üzere başlatılmıştır. Proje kapsamında Sikorsky firmasının S-70i modeli helikopteri, lisans altında üretim modeli ile Türkiye’de üretilecek olup, üretim lisansı Türkiye’nin ileriki dönemlerdeki ihtiyacını da karşılayacak şekilde toplam üç yüz helikopterin üretimini kapsamaktadır.
S-70i Black Hawk helikopterinin mevcut uçuş ve görev yönetim sistemi yerine ASELSAN tarafından geliştirilen ASELSAN Görev Yönetim Sistemi - yanda- (IMAS-Integrated Modular Avionic System) entegre edildiğinde, nihai konfigürasyondaki helikopter T-70 Kara Şahin olarak anılacaktır.
Yazılımı ve donanımı uluslararası havacılık standartlarının en üst güvenlik seviyesine uyumlu olarak geliştirilen ASELSAN Görev Yönetim Sistemi (IMAS), sayısal kokpit göstergeleri üzerinden helikopter üzerindeki tüm sistemlerin yönetimini sağlamaktadır. Helikopterin seyrüsefer, haberleşme, dost-düşman tanıma, elektronik harp ve elektro-optik sistemleri yine ASELSAN tarafından geliştirilmiştir.
2014 yılında imzalanan HÜRKUŞ-B Yeni Nesil Temel Eğitim Uçağı Projesi kapsamında, başta görev bilgisayarı ve kokpit göstergeleri olmak üzere temel aviyonik sistemler ile birlikte Harekât Uçuş Yazılımı ve Sayısal Harita Sistemi ASELSAN tarafından geliştirilmiştir.
ASELSAN tarafından sivil sertifikasyon süreçlerine uygun olarak gerçekleştirilen sistem, yazılım ve donanım geliştirme ve doğrulama faaliyetlerinin her aşaması Savunma Sanayii Başkanlığı, Hava Kuvvetleri Komutanlığı ve TUSAŞ tarafından oluşan Sertifikasyon Otoritesi tarafından, Sivil Havacılık Standartlarına uygunluğu denetlenerek onaylanmıştır. Türk Savunma Sanayiinde DAL-B seviyesinde DO-254 SOI süreçlerinin tamamı ilk defa HÜRKUŞ-B Projesi kapsamında başarı ile kapatılmıştır.
2014 yılında imzalanan ANKA-S Projesi kapsamında Uçuş Kontrol Bilgisayarı, Görev Bilgisayarı, Ataletsel Seyrüsefer Sistemleri, IFF Dost-Düşman Tanıma Sistemi, V/UHF Telsiz ile birlikte CATS Elektro-Optik Keşif, Gözetleme ve Hedefleme Sistemi TUSAŞ’a teslim edilmiştir.
2015 yılında imzalanan ÖZGÜN Helikopter Programı kapsamında milli olarak tasarlanıp geliştirilmekte olan askeri ve sivil hafif sınıf prototip helikopterleri için temel kokpit ekipmanları başta olmak üzere, otomatik uçuş kontrol bilgisayarı, hava aracı durum izleme bilgisayarı, görev ve uçuş yönetim yazılımları sivil sertifikasyona uygun olarak ASELSAN tarafından geliştirilmiştir.
Savunma Sanayii Başkanlığı liderliğinde ve TUSAŞ ana yükleniciliğinde yürütülen, ASELSAN’ın yeni nesil akıllı kokpit göstergeleri ve özgün aviyonik sistemleri ile donatılan GÖKBEY Genel Maksat Helikopterinin ilk uçuşu 6 Eylül 2018 tarihinde başarıyla gerçekleştirilmiştir.
Kullanıcıların büyük beğenisini kazanan yeni nesil akıllı kokpit MATE (Modular Avionics Touchscreen Environment), ikişer adet 8 inch. x 20 inch. ve 8 inch. x 10 inch. boyutlarındaki dokunmatik göstergelerden oluşuyor, pilotların iş yükünü azaltıyor ve uçuş güvenliğini en üst seviyeye taşıyor. Avrupa Havacılık Emniyeti Ajansı (EASA) ve Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) sivil havacılık standartlarına uyumlu olarak geliştirilen MATE, pilotların dokunmatik kokpit göstergeleri üzerinden helikopter üzerindeki tüm sistemleri yönetmesini sağlamaktadır. Helikopterin seyrüsefer, haberleşme, dost-düşman tanıma, elektronik harp ve elektro-optik sistemleri yine ASELSAN tarafından geliştirilmiştir.
GÖKBEY Genel Maksat Helikopterinin uçuş ve görev yönetimi yazılımını da ASELSAN geliştirmiştir.Bu yazılım, helikopterin dünya üzerindeki tüm sivil hava sahalarında RNP 0.3 (Required Navigation Performance 0.3) seviyesine kadar Performansa Dayalı Seyrüsefer (Performance Based Navigation) yapabilmesine imkân sağlamaktadır. ASELSAN’ın özgün sayısal harita ve engel tespit sistemi yazılımları sayesinde, pilotların en zorlu koşullarda dahi güvenli şekilde uçuş yapabilmesi amaçlanmaktadır.
2017 yılında imzalanan TEMREN Projesi (Sea Hawk Helikopterlerine UMTAS G/M Sisteminin Entegrasyonu ve G/M Tedariki) kapsamında Deniz Kuvvetleri Komutanlığı envanterinde yer alan 24 S-70B Sea Hawk Helikopterine TEMREN (LUMTAS/ UMTAS) Güdümlü Mühimmatının entegrasyonu ASELSAN-ROKETSAN iş ortaklığı modeliyle yapılmaktadır.
Savunma Sanayii Başkanlığı ile 2018 yılında imzalanan Milli IFF Geliştirme ve Entegrasyon Projesi kapsamında Hava Kuvvetleri Komutanlığı platformlarına (F-16 Blok 30TM C versiyonu, F-16 Blok 40M C ve D versiyonları, F-16 Blok 50M C ve D versiyonları, F-16 Blok 50+ C ve D versiyonları, C-130, CN-235, KC-135, CIT-II, CIT-VII, G-IV, G-550 uçakları, AS-532 Cougar helikopterleri) ASELSAN tasarımı milli IFF sistemlerinin entegrasyonu yapılmaktadır.
Aviyonik ürünlerimizin platformlara entegrasyonu kapsamında görev bilgisayarı yazılımı başta olmak üzere yaklaşık 15,5 milyon satır aviyonik yazılım kaynak kodu ASELSAN mühendisleri tarafından DO-178’e uygun olarak geliştirilmiştir. Ülkemize havacılık alanında aviyonik yazılım geliştirme kabiliyeti kazandırılırken, aynı zamanda platformlar bu yazılımlar sayesinde millileştirilmiştir. Elde edilen bu yetkinlik ile başta milli mühimmatlar olmak üzere, yurt içinde geliştirilen ve üretilen tüm sistemlerin platformlara entegrasyonu, hiçbir yurt dışı platform üreticisine bağlı kalmaksızın milli olarak gerçekleştirilebilmektedir.
ASELSAN, özgün donanımlar tasarlayarak ve bu donanımlar üzerinde kendi yazılımlarını geliştirerek, donanımların ve yazılımların en ince detayına hakimiyet sağlamakta ve uçuş emniyeti açısından çok kritik olan donanım-yazılım entegrasyonunu en etkin şekilde gerçekleştirebilmektedir. Aynı zamanda, entegrasyon aşamasında karşılaşılması muhtemel problemlere hem donanım hem de yazılım ekipleriyle aynı anda müdahale ederek hızlı çözümler oluşturabilmektedir.
ASELSAN, uzun yıllara dayanan çeşitli projelerde, farklı otoriteler ile yürütülen aviyonik sertifikasyon faaliyetlerinde elde edilen tecrübeler sayesinde DO254 aviyonik donanım ve DO-178 aviyonik yazılım sertifikasyonu alanlarında olgun süreçler ile yetkin ve deneyimli insan kaynağına sahiptir. Uluslararası düzeyde sahip olunan sertifikasyon yetkinlikleriyle, geliştirilen ürünlerde en yüksek kritiklik ve tasarım güvencesi seviyelerinde uçuşa elverişlilik ve emniyet gereksinimlerine uyum gösterilebilmektedir. Bu kapsamda, CAST-32A çok çekirdekli işlemci sertifikasyonu, grafik işlemcisi sertifikasyonu, SCA (Structural Code Analysis) yazılım kapsama analizi, WCET (Worst Case Execution Time) analizi, obje kod analizi, SEE (Single Event Effect) analizi, FFPA (Functional Failure Path Analysis) analizi, COTS IC ve IP sertifikasyonu, ileri kompleks donanım doğrulama yöntemleri, tasarım ve doğrulama araçları kalifikasyonu, gürbüzlük testleri, HALT HASS testleri gibi birçok özel ihtisas gerektiren alanda üst düzeyde deneyim ve yetkinlik kazanılmıştır.
ASELSAN, tüm havacılık projelerinde ortak teknoloji ekipleri tarafından tasarımları gerçekleştirmekte, bu sayede tüm projeler yakın koordinasyon altında çalışan sistem, donanım, yazılım ve mekanik ekipleri tarafından geliştirilerek projeler arası bilgi birikimi ve paylaşımı ile yeniden kullanılabilirliği en üst düzeyde tutabilmektedir.
ASELSAN’ın ilk nesil aviyonik donanım mimarisinde VME tabanlı tek çekirdekli işlemci ve arayüz kartlarıyla bunlara eklenen PMC standardındaki kartlara dayalı bir yapı kullanılmıştır. Bu donanım üzerinde, gerçek zamanlı işletim sistemi ile uyumlu kart destek paketleri (BSP) ve sürücü yazılımları ile bunların üzerine kurgulanan ARINC-653 tabanlı aviyonik yazılım mimarisi geliştirilmiş ve ATAK, T-38, ANKA ve ASELPOD programlarında kullanılmıştır.
ASELSAN’ın sonraki nesil ortak donanım ve yazılım mimarisi VPX standardı tabanlı geliştirilmiş olup Com Express mini modül faktörlü tek kartta bilgisayar çözümleriyle ölçeklendirilebilmektedir. Çok çekirdekli işlemci donanımları üzerine kurgulanan ARINC-653 tabanlı ortak yazılım mimarisi ÖZGÜR, HÜRKUŞ, Genel Maksat Helikopteri, ANKA-S, GÖKBEY Helikopteri platformlarında kullanılarak maliyet etkin çözümler oluşturulmuştur. Bu sayede, DO-254 ve DO-178C sertifikasyon yükü ve maliyetlerini tekrarlanmasının önüne geçilerek hazır sertifiye edilebilir altyapı oluşturulmuştur.
ASELSAN, VPX Tabanlı AVPX-C4C Aviyonik İşlemci Kartı ile elektronik kart tasarım otomasyonu yazılımlarının dünya lideri Mentor Graphics (Siemens) firmasının PCB Technology Leadership Awards (TLA)-2015 yarışmasında en zorlu kategorisi olarak da ifade edilen Savunma, Havacılık ve Uzay kategorisinde dünya ikincisi olmuştur.
ASELSAN, 2012 yılında da İsrail’in IAI Elta firmasını geride bırakarak Savunma, Havacılık ve Uzay kategorisinde dünya birincisi olmuştu. Daha önceki senelerde bu kategorinin birincileri ve ikincileri arasında NASA, General Electric, Selex Galileo, L-3 Avionics Systems, General Dynamics, BAE, DRS ve Astrium gibi dünyanın en önde gelen savunma sanayii şirketleri bulunmaktadır. ASELSAN’ın aldığı bu ödüller, uluslararası arenada elektronik kart tasarımı alanında ASELSAN’ın yetkinliğini bir kez daha kanıtlamıştır.
